Domein
Het brede domein van geschiedenis omvat van oudsher gevestigde aandachtsvelden zoals cultuur, politiek, internationale betrekkingen, kunst, economie en maatschappij. Deze velden hebben eigen onderzoeksscholen en institutionele verankeringen, zoals het Huizinga instituut, het Posthumus Instituut en OPG, die fungeren als netwerken voor onderzoekers en opleidingen voor PhD-studenten en researchmasterstudenten. Het brede domein heeft in toenemende mate naast chronologische specialisatie ook een interdisciplinair karakter, met vraagstellingen, benaderingen en methoden die ook in sociale wetenschappen zoals sociologie en antropologie, politieke wetenschappen, cultural studies, literary studies, erfgoedstudies, aardwetenschappen, science and technology studies en ook in computationele linguïstiek of digital humanities te vinden zijn. Dat leidt ook tot diverse vormen van uitwisseling van expertise of ook samenwerking met onderzoekers uit voornoemde domeinen. Kenmerkend ten opzichte van dergelijke andere wetenschapsdomeinen is de aandacht voor de historische dynamiek, voor processen van verandering, interactie en toe-eigening.
Onderzoeksmethoden en gebruik van bronnen laten dynamische ontwikkelingen zien, vooral in relatie tot digitale mogelijkheden en databases. Met name op het terrein van de sociaaleconomische geschiedenis is sprake van een sterke empirische oriëntatie met een duidelijk kwantitatieve component, geïnspireerd door sociaalwetenschappelijke benaderingen.
Het domein kent ook specialismen, niet alleen naar tijdvak en thema, zoals militaire geschiedenis, milieugeschiedenis of gender geschiedenis, maar ook op basis van geografische, politieke en culturele afbakeningen dan wel vanwege de aard van het object van onderzoek. Ook bij dergelijke specialisaties is overigens dikwijls sprake van interdisciplinaire samenwerking.
Ook al is er duidelijke internationale oriëntatie op methoden en vraagstellingen, en zijn sommige specialismen vooral ook internationaal gericht, qua onderwerpen en publicaties is er tevens een sterke binding met de Nederlandse samenleving (in internationaal/transnationaal perspectief); de ontwikkelingen die daarin plaats vinden weerspiegelen zich dan ook in onderzoeksonderwerpen en vraagstellingen.
Publieken
De historische wetenschappen tonen in het algemeen een sterke binding met nationale samenlevingen en culturen. Dat geldt ook voor de wetenschapsbeoefening op dit terrein in andere landen. Publicaties zijn veelal gericht op een nationaal publiek breder dan uitsluitend academische beroepsbeoefenaren. Daaronder rekenen we ook beroepspraktijken, zoals journalistiek, het (niet-academisch) onderwijs of beroepspraktijken waar veelal ook historici werken, zoals bij musea of bij restauraties. Anderzijds richten onderzoekers op het terrein van de geschiedenis zich op hun vakgenoten binnen de eigen en verwante specialismen, in binnen- en buitenland. De verhouding waarin de beoefenaren zich richten tot een algemener publiek en vakgenoten verschilt overigens naar de specialismen.
Producten en communicatie
- Monografieën behoren tot de producten met het meeste aanzien. Allereerst vakwetenschappelijke monografieën, bij een erkende internationale academische uitgever, maar ook (succesvolle) “hybride” boekpublicaties gericht op zowel academische als niet-academische belangstellenden en beroepsbeoefenaren.
- Tijdschriftpublicaties zijn internationaal gericht, en voor een deel ook nationaal gericht, waarbij die laatste vaak een hybride karakter hebben. In de grote proliferatie aan tijdschrift-titels zijn de meest belangrijke die welke zich toeleggen op communicatie met vakgenoten in sub-domeinen of sub-disciplines.
- Bundels of edited volumes en proceedings, met verbindende thema’s vormen voor vakgenoten ook belangrijke communicatievorm.
- Reviewprocessen zijn van groot belang, ook voor boek- en bundel-publicaties, en kunnen zowel uit standaardvormen van (anoniem-collegiale) peer review bestaan als uit strenge redactionele reviewprocedures.
- Bij internationale publicaties is Engels de meest voorkomende taal. Ook wordt in andere talen gepubliceerd, zoals Duits, Frans of Italiaans.
- Wetenschappelijke resultaten kunnen ook gecommuniceerd worden in de vorm van lezingen, exposities, creatieve producten, (social) mediaproducties (zoals podcasts), of datasets.
- Open Access is in toenemende mate van belang voor tijdschrift- en boek/bundelpublicaties en deze zijn steeds vaker ook online beschikbaar op websites van individuele onderzoekers en via sites als academia.eu en researchgate.net.
- In toenemende mate leveren historici, vaak in multidisciplinaire onderzoeksteams, bijdragen aan beleidsevaluatierapporten en adviesnota’s, bijvoorbeeld voor ministeries.
Processen en strategieën
- Monografieën voor internationale uitgeverijen vergen enkele jaren werk, doorgaans pas later in de loopbaan te realiseren.
- Hybride publicaties gaan regelmatig gepaard met diverse lezingen en optredens voor wetenschappelijke, professionele en algemeen publieke toehoorders, radio- en tv-optredens en deelname aan (internet) blogs, podcasts en andere (nieuwere) communicatievormen.
- Open Access-publiceren is nog niet geheel uitontwikkeld, maar het vakgebied is in gesprek over bij geesteswetenschappen zoals geschiedenis passende financieringsmodellen voor tijdschriften en boeken. Aandachtspunt is daarbij ook de toegankelijkheid van OA-publicaties voor auteurs en/of lezers van buiten (westerse) academische instellingen.
- Congressen, nationaal en internationaal, vormen een belangrijk onderdeel van de uitwisseling binnen het domein en leiden veelvuldig ook tot publicaties, die vaak een programmatische of agenderende functie hebben binnen het betreffende aandachtsgebied.
- Single en dual authorship zijn de dominante auteursvorm ook al verschijnen in toenemende mate publicaties met meerdere auteurs, vooral bij interdisciplinaire samenwerking.
- Onderzoekers bedienen zich van diverse publicatievormen, zodat er diversiteit in publicatiemedia te zien is, gekenmerkt door tijdschriftartikelen, monografieën, bijdragen in bundels etc.
Domeinspecifieke kenmerken van kwaliteit en relevantie
Hybride publicaties, met name boeken, zijn gericht op academische onderzoekers zowel als beroepsgroepen of ook belangstellenden daarbuiten.
Gezien de vrij beperkte registratie van tijdschriften en het ontbreken van monografieën als bron voor gevestigde databases zoals Web of Science en Scopus is het gebruik van bibliometrische gegevens uit deze databases niet aan te raden. In voorkomende gevallen is het wel mogelijk om verwijzingen naar monografieën te traceren met behulp van Google Scholar. Deze laatste bron is evenwel beperkt representatief voor publicaties in dit domein, zodat terughoudendheid geboden is.
Voor hybride publicaties is het mogelijk naast Google Scholar gebruiksanalyses te doen bijvoorbeeld door middel van internet searches, met het oog op het identificeren van maatschappelijke en wetenschappelijke gebruikers.