Domein
Digital Humanities (DH) beslaat een veelzijdig, interdisciplinair veld. Het is ontstaan vanuit de humaniora en tegelijkertijd gekoppeld aan een breed scala van wetenschappelijke gebieden, waaronder (maar niet beperkt tot) disciplines als linguïstiek, literatuur, geschiedenis, archeologie en mediastudies. De samenwerking met de informatica, data- en informatiewetenschappen en sociale wetenschappen is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van onderzoeksmethoden. Er bestaat geen aparte onderzoekschool Digital Humanities, maar belangrijke partners bij het vormgeven en definiëren van het domein zijn CLARIAH, eHumanities.nl en de stuurgroep van de DH BeNeLux.
Publieken
Digital Humanities wordt niet alleen gekenmerkt door (inter)nationale samenwerkingsverbanden, maar ook door een nauwe samenwerking met professionals in de GLAM-sector (bibliotheken, archieven, musea). Deze vormen van samenwerking bestaan onder andere uit digitalisering en ontsluiting van erfgoedmateriaal en gegevens. Samenwerking met de industrie vindt plaats door middel van gezamenlijke projecten en ‘traineeships’. Deze samenwerking heeft met name een belangrijke toegevoegde waarde voor de data- en informatiewetenschappen met betrekking tot de ontwikkeling van vaardigheden voor data analyse en -interpretatie. De doelgroepen worden bereikt via bijdragen aan politieke discussies, boeken, kranten, essays, blogs alsmede deelname aan openbare debatten.
Producten en communicatie
In internationale publicaties is Engels de meest voorkomende taal, hoewel de internationale DH-gemeenschap wordt gekenmerkt door meertaligheid. Dit wordt weerspiegeld in het taalbeleid van de belangrijkste conferenties (waaronder ADHO en DHBenelux). Academische publicaties verschijnen zowel in internationale tijdschriften als in de vorm van bijdragen aan de publicatie van conferentie papers in ‘conference proceedings’, tijdschriften, bundels en boeken. Review processen zijn zeer belangrijk bij (internationale) publicaties, meestal in de vorm van ‘peer review’. Het peer review proces, met name voor internationale publicaties en conferenties, garandeert een hoge kwaliteit van onderzoek. Online platformen zoals ResearchGate, Academia.edu, Eurographics, Smart Heritage en Github, evenals projectwebsites en persoonlijke blogs, worden gebruikt in aanvulling op de gebruikelijke publicatie platforms.
Daarnaast spelen databases en digitale producten - bijvoorbeeld analysesoftware, virtuele onderzoeksomgevingen en ‘enhanced publications’ - een belangrijke rol bij communicatie en publicatie van onderzoek(sresultaten). ‘Enhanced publications’ zijn vaak hybride van aard en zijn bedoeld voor zowel academische lezers als een brede groep geïnteresseerde professionele of algemene gebruikers. Evenzo hebben analysesoftware en -methoden, bij voorkeur open source beschikbaar, een hoge waarde voor zowel academische als niet-academische gebruikers.
Een andere belangrijke activiteit in Digital Humanities is capaciteitsopbouw: het opleiden van een nieuwe generaties wetenschappers, met name promovendi en postdocs, in de epistemologie en technieken van DH. Deze activiteiten worden hier specifiek vermeld omdat ze zeer dicht bij nieuw, geavanceerd onderzoek staan en meestal geen deel uitmaken van het reguliere onderwijs. Deze activiteiten vereisen dat senior-onderzoekers tijd en expertise investeren in de ontwikkeling van workshops, zomercursussen en seminars.
Processen en strategieën
In de Digital Humanities zijn zowel ‘co-author’ als ‘single-author’ publicaties gebruikelijk. ‘Co-authored’ publicaties kunnen voortkomen uit samenwerking tussen verschillende velden van expertise of specialismen, waaronder domeinexperts en methodologische experts. In tegenstelling tot de reguliere humaniora komen publicaties met meerdere auteurs vaak voor in de Digital Humanities, vanwege het projectmatige en interdisciplinaire karakter van het onderzoek. Samenwerkingen gaan in veel gevallen verder dan gezamenlijk publiceren; ze kunnen bijvoorbeeld bestaan uit (het organiseren van) workshops en het ontwikkelen van software, modellen, repositories en databases.
Domeinspecifieke aspecten voor kwaliteit en relevantie
Technische producten van DH bestaan onder meer uit databases, digitale bestanden, software en methoden, virtuele onderzoeksomgevingen en andere digitale platforms (inclusief audiovisuele essays, data-visualisaties en (3D) modellen) en ‘enhanced publications’. Om de kwaliteit van deze producten en middelen effectief te kunnen beoordelen zijn zaken als Open Access, open source, en licenties van cruciaal belang. Een andere uitdaging in het beoordelingsproces van wetenschappelijke producten is het hybride en multidisciplinaire karakter van DH-onderzoek. Een voorbeeld hiervan zijn publicaties die zowel code als een analyse in de vorm van een (hermeneutisch) verhaal bevatten: beide onderdelen vereisen een kritische beoordeling door experts. Met het oog hierop worden voortdurend richtlijnen ontwikkeld om de kwaliteit van digitale producten te beoordelen en de onderzoeksmethoden te verbeteren. De ontwikkeling en implementatie van deze richtlijnen blijft een uitdaging, omdat ze niet rechtstreeks kunnen worden overgenomen vanuit domeinen als computer- en informatiewetenschap. Infrastructuren zoals CLARIAH / CLARIN, DANS en het Netherlands eScience Center bieden ondersteuning bij het centraliseren van de opslag en evaluatie van producten, middelen en richtlijnen.
Het domeinpanel heeft specifieke geautoriseerde indicatoren geïdentificeerd. Deze zijn geoperationaliseerd in de lijst aan het einde van deze webpagina.
Toepasbaarheid van indicatoren voor producten
Het Digital Humanities panel heeft verschillende publicatiekanalen voor DH-specifieke tijdschriften en boeken goedgekeurd. De publicatiekanalen die zijn opgenomen in de lijst, samengesteld door het panel, zijn geselecteerd omdat ze de diversiteit van het onderzoek, zoals in de secties hierboven is besproken, goed weergeven. Het multidisciplinaire karakter van DH betekent tevens dat indicatoren die zijn geautoriseerd door andere panels ook relevant zijn en in aanmerking kunnen worden genomen. Er zijn dus verschillende raakvlakken met de publicatielijsten van andere onderzoeksprofielen. De methodologie van het veld is constant in beweging door de continue ontwikkeling van nieuwe onderzoeksinstrumenten en methoden, hetgeen resulteert in de opkomst van nieuwe publicatiekanalen zoals workshops en (bi-)jaarlijkse conferenties. Naar de lijsten
Toepasbaarheid van kwantitatieve indicatoren voor gebruik en erkenning
Bibliometrische indicatoren zoals citatie en Google Scholar-analyses kunnen van nut zijn voor onderzoek dat wordt gepubliceerd in geïndexeerde tijdschriften. Daarnaast wordt een groot deel van DH-onderzoek gepubliceerd in de vorm van wetenschappelijke artikelen en bijdragen in ‘conference proceedings’. Deze ‘proceedings’ dragen bij aan bibliometrische indicatoren en de berekening van impactfactoren.
Veel van de andere, hierboven genoemde publicatiekanalen zijn niet geïndexeerd en de referentiepraktijken binnen die kanalen zijn te divers om als vergelijking te kunnen dienen. Voor ‘enhanced publications’ en digitale platforms kunnen indicatoren van altmetric.com relevant zijn. Blogs – toch een waardevol platform voor de verspreiding van onderzoeksresultaten – kunnen echter lastig worden beoordeeld met bestaande kwantitatieve indicatoren.
Specifieke geautoriseerde indicatoren
Conferenties
- Congress Virtual Heritage CHNT (http://www.chnt.at)
- 3D-ARCH ISPRS Series (http://www.3d-arch.org/)
- Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology CAA (http://caaconference.org/)
- Congress Visual Heritage: (http://www.chnt.at/topic/)
- Geo-BIM Conference (http://geo-bim.org/europe/)
Platformen
- Digital Cultural Heritage Transnational Platform (https://smartheritage.com)
- Sociedad Espagnola de Archqueología Virtual (http://www.arqueologiavirtual.com/)
- 3D-Icons (https://pro.europeana.eu/project/3d-icons)
- Gravitate (http://gravitate-project.eu/)